In de mondzorgpraktijk hoor je vaak de vraag: “Hoeveel beter is dat nu, als ik voor een elektrische tandenborstel kies?” Ze zijn immers veel duurder dan de traditionele handtandenborstel. De kosten van een elektrische variant kunnen variëren van 20 euro tot 400 euro. Daarnaast hebben ze een gemiddelde levensduur van maar drie jaar en moeten de opzetstukken elke drie maanden vervangen worden. Waarom zoveel geld uitgeven, als je voor één euro een handtandenborstel kan kopen? De Tandartsassistent vroeg het aan Martijn Rosema van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA).
Door: Myrthe de Boer
Volgens Martijn Rosema, chef de clinique van de sectie parodontologie op ACTA, is een elektrische tandenborstel zeer nuttig. Rosema heeft tijdens zijn carrière verschillende onderzoeken gedaan naar onder andere tandenborstels, mondspoelmiddelen en tandpasta’s.
Uit onderzoek blijkt elektrisch poetsen drie grote voordelen te hebben ten opzichte van de handtandenborstel. Het is makkelijker, effectiever en veiliger. Poetsen met een elektrische tandenborstel is makkelijker, omdat de tandenborstel de juiste beweging al voor je maakt. De haartjes van een elektrische tandenborstel bewegen veel sneller dan je ooit met de hand voor elkaar krijgt. “In theorie kun je met een handtandenborstel weliswaar hetzelfde resultaat bereiken als met een elektrische borstel, het is alleen veel moeilijker,” aldus Rosema.
Onderzoek heeft aangetoond dat elektrische tandenborstels zorgen voor een significante vermindering van tandplaque en gingivitis, zowel op korte als lange termijn. Hierdoor zijn ze effectiever in het bereiken van deze resultaten dan handtandenborstels. De kleine kop van de borstel zorgt ervoor dat ook moeilijk bereikbare plekken eenvoudiger gepoetst kunnen worden.
Ten slotte zijn elektrische tandenborstels veiliger. Veel mensen denken dat je met schrobben en veel kracht zetten plaque verwijdert. Hierdoor hebben ze de neiging om veel druk te zetten. Door hardhandig poetsen kan er echter een zogenaamd poetstrauma ontstaan: een beschadiging van het tandvlees. Mensen oefenen doorgaans minder poetsdruk uit bij het gebruik van een elektrische tandenborstel.
Is een elektrische tandenborstel het geld waard? Ja dus. Het gebruik van een elektrische tandenborstel kan tandheelkundige complicaties tegengaan. De investering in een elektrische tandenborstel is op de lange termijn goedkoper. Volgens Rosema hoef je niet de duurste versie te kopen. “Voor 40 tot 50 euro heb je een heel goede.” Wel blijken de oplaadbare varianten meer plaque ter verwijderen dan tandenborstels die op batterijen draaien.
Puur omdat elektrische tandenborstels de poetsbeweging voor je maken, betekent dat niet dat ze geen instructies vergen. Deze variëren per fabrikant en design. Rosema: “Het is erg belangrijk om zowel voor instructie als motivatie tijd te nemen. Wanneer een patiënt alleen het advies krijgt om beter te poetsen, zal hij óf langer en vaker poetsen op dezelfde, ineffectieve manier, óf hij gaat harder duwen. En dat is juist wat we niet willen.”
Rosema neemt altijd de tijd om een plaquekleuring uit te voeren bij nieuwe patiënten, waarna hij kijkt hoe ze het poetsen aanpakken. Vervolgens gaat hij te werk via de ‘tell-show-do-methode’. Eerst vertelt hij hoe je een tandenborstel op de goede manier gebruikt, vervolgens doet hij het voor en ten slotte laat hij de patiënt het zelf doen. Op die manier is hij in staat de patiënt te corrigeren waar nodig. Hij benadrukt het belang van goed approximaal indraaien en juiste plaatsing van de borstelkop.
Daarnaast moeten elektrische poetsers bewust gemaakt worden van het feit dat je geen poetsende beweging moet maken. “Mensen die de overstap maken naar een elektrische tandenborstel, zijn jarenlang gewend om de poetsbeweging te maken. Het is dus ook helemaal niet raar dat je dezelfde beweging maakt met een elektrische tandenborstel.” Ook ‘mindful poetsen’ is van groot belang, zegt Rosema. Wanneer mensen hun aandacht erbij houden, voelen ze beter wat ze doen en slaan ze geen stukken over. Wat heel vaak voorkomt is dat men, zodra de borstel met tandpasta de mond in gaat, de badkamer uitloopt en al poetsend wat anders gaat doen. Dat is onverstandig. Niet alleen omdat je aandacht dan niet bij het poetsen ligt, maar ook omdat er het risico bestaat dat je per ongeluk struikelt en valt met de borstel in je mond. Dat kan leiden tot ernstig letsel. Rustig gaan zitten op bijvoorbeeld de badrand en goed voelen wat je doet. Dan gaat het meestal heel erg goed.
Perfect poetsen – feit of fabel?
- “Elektrisch poetsen is altijd beter dan met de hand.”
Op basis van mijn systematische review kunnen we stellen dat elektrisch poetsen effectiever is. Gemiddeld wordt met elektrisch poetsen 46% van de plaque verwijderd, vergeleken met 42% bij manueel poetsen. Het lijkt misschien weinig, 4% meer plaqueverwijdering, maar het wijst er wel op dat de elektrische borstel beter is in het verwijderen van plaque. Overigens bleek niet elke elektrische tandenborstel even effectief. Oplaadbare elektrische borstels poetsen iets beter dan borstels op batterijen. Misschien dat dit komt doordat de accu meer ‘power’ kan leveren dan de batterijen, maar een echte verklaring hiervoor heb ik niet.
De verschillen in effectiviteit zijn dus niet zeer groot, maar het is ontzettend veel makkelijker om goed te poetsen met een elektrische tandenborstel dan met een handborstel. Een elektrische hoeft enkel op de goede plek te worden gehouden, met een handtandenborstel moet ook nog de goede beweging worden gemaakt. Als je een willekeurig iemand van de straat plukt, is het advies om elektrisch te poetsen dus altijd goed. Tenzij de staat van de mond en het gebit al goed zijn natuurlijk, dan adviseer je vooral de huidige mondverzorging vast te houden.
- “Een tandenborstel moet elke drie maanden vervangen worden.”
Dat is niet waar. Het gaat niet om leeftijd, maar om de mate van slijtage van de borstel. Ook onderzoek uit de VS en Australië wijst uit dat een borstel met slijtage minder effectief poetst dan een nieuwe. Niet iedereen verslijt zijn borstel even snel. Sommige mensen hebben na drie maanden een borstel die nog prima in orde is en nog even mee kan, anderen hebben na vier weken een borstel waarvan de haren al bijna plat naar buiten staan. Die personen zijn dus eerder toe aan een nieuwe borstel, maar vooral ook aan een goede poetsinstructie. Als na vier weken de borstelharen al zo ver naar buiten staan, poets je namelijk veel te hard.
Het herkennen van die slijtage is voor de consument niet zo simpel. Als de haren nog redelijk recht staan en je kunt de individuele tufts herkennen, dan kan de borstel nog gebruikt worden. Een eenvoudiger ‘maat’ voor slijtage heb ik in mijn proefschrift geformuleerd: als de uiteinden van de borstelharen verder uitwijken dan de steel van de borstel breed is, dan moet de borstel worden vervangen. De haren worden geplaatst in een oppervlak dat iets smaller is dan de steel, dus een klein beetje uitwijken kan nog. Maar vallen de puntjes buiten de steel, wat ook voor de consument gemakkelijk te zien is, dan is het tijd voor een nieuwe tandenborstel.
- “Iedereen moet naast het poetsen ook stokeren.”
Nee, dat hangt sterk af van de ruimte tussen de tanden en het poetsgedrag. Sommige patiënten poetsen goed genoeg om het gebit en tandvlees gezond te houden. Is poetsen voor een patiënt niet voldoende, dan heeft een ragertje de voorkeur. De interdentale ruimte moet dat uiteraard wel toelaten, anders is stokeren mijn advies. Het standaard adviseren om te flossen heeft niet veel zin: goed flossen is een heel erg lastige handeling, waardoor veel mensen het verkeerd doen.
- “Poets twee keer per dag.”
Wetenschappelijk gezien is eenmaal per dag tandenpoetsen voldoende. Dat is echter een gevaarlijke uitspraak om te doen. Een patiënt adviseren is een subtiel beïnvloedingsspel: je weet dat je vaak minder krijgt dan waar je op inzet, dus anticipeer je daarop. Zeg ik tegen een patiënt dat hij eenmaal per dag moet poetsen, dan doet hij dat misschien drie of vier dagen van de week en poetst hij de overige dagen niet. Adviseer ik tweemaal daags te poetsen, dan poetst hij drie dagen twee keer, en de overige dagen één keer. Dus het advies aan de patiënt luidt: “Poets tweemaal per dag twee minuten met fluoridetandpasta”, terwijl op wetenschappelijke grond één poetsbeurt per dag ruim voldoende is. Als je tweemaal per dag poetst in plaats van eenmaal is dat zeker niet schadelijk, dus kun je het gerust adviseren.
Die ene keer poetsen gebeurt bij voorkeur voor het slapengaan. Tijdens de slaap wordt er minder speeksel aangemaakt. Speeksel draagt in belangrijke mate bij aan de reiniging van de mond. Het is dus gunstig een zo schoon mogelijke mond te hebben, voordat een periode van zes tot acht uur de bacteriën vrij spel hebben.
- “Een tandpasta van een A-merk is beter dan van een huismerk.”
Nee, het belangrijkste criterium is dat een tandpasta fluoride moet bevatten in een vrij beschikbare vorm en dat is ook bij de goedkoopste varianten het geval. Zie ook het advies van het Ivoren Kruis. Een tandpasta is voor plaqueverwijdering ook niet nodig, maar is wel belangrijk als toediening van fluoride en andere toevoegingen. De verdere keuze kan de patiënt gewoon baseren op wat hij lekker vindt smaken. Alle andere toevoegingen aan tandpasta, zoals whitening of bescherming tegen tandsteen, zullen slechts een marginaal effect hebben, vaak veel kleiner dan de patiënt verwacht.
