UTRECHT – Je wilt patiënten graag helpen hun mondverzorging te verbeteren, maar waarom wordt er zo slecht naar je voorlichting geluisterd? De adviezen zijn toch in het belang van de patiënt? Voor veel mondzorgverleners, ook voor tandartsassistenten, is het soms een bron van ergernis en frustratie. Motiverende gespreksvoering kan uitkomst bieden. De KNMT en Gewoon Gaaf geven leerzame tips hoe deze techniek in te zetten.
Stijn van Merendonk, trainer bij KNMT Academy en expert in motiverende gespreksvoering, geeft aan dat patiënten wel willen veranderen, maar het moeilijk vinden om dit daadwerkelijk te doen. “Verandering is lastig,” vertelt hij op de KNMT-website. “Bijvoorbeeld: veel mensen nemen zich ‘s avonds voor om de volgende dag meer te gaan bewegen. Of gezonder te gaan eten of nu echt te stoppen met roken. Want diep in hun hart weten heel veel mensen wel wat het beste voor ze is. Maar als puntje bij paaltje komt, komt er niets van het voornemen. Dus het is eigenlijk tweeledig. Verandering is lastig én mensen willen eigenlijk wel veranderen. En van dit laatste kun je gebruik maken.”
In 2006 specialiseerde hij zich in ‘Motivational Interviewing’. Deze methode is in 1980 ontwikkeld door hoogleraren William Miller en Stephen Rollnick. Oorspronkelijk was dit een behandelmethode voor alcoholverslaafden die een gebrek aan motivatie hadden om hun gedrag te veranderen. Het doel van de methode is om de intrinsieke motivatie van de patiënt te vergroten en ontlokken door de patiënt te ondersteunen en met hem samen te werken. Onder het motto: ‘Gemotiveerde mensen? Dat heb je zelf in de hand’ traint Van Merendonk zorgprofessionals in motiverende gespreksvoering.
Ook op de website van Gewoon Gaaf, een initiatief van het Ivoren Kruis in een partnerschap met Oral-B, is veel te lezen over motiverende gespreksvoering. Zo wordt hier benadrukt dat er pas sprake is van gedragsverandering als het nieuwe gedrag een gewoonte is geworden. Als je patiënten wilt motiveren tot gedragsverandering is het verstandig aan te sluiten bij een al bestaande gewoonte. Daarbij is het goed je te realiseren in welke fase van gedragsverandering de patiënt zit, en welke manier van voorlichten (interventie) hierbij hoort. Op www.gewoon-gaaf.nl kun je dit aflezen uit de onderstaande tabel.
| Fasen gedragsverandering | MI interventie |
| 1. Precontemplatie | Informeren en bewustmaking risico’s |
| 2. Contemplatie | Voor- en nadelen onderzoeken, beslissen en doel vaststellen |
| 3. Preparatie | Opzet eigen plan van aanpak patiënt |
| 4. Actie | Anticiperen op aanleren van nieuw gedrag |
| 5. Behoud of terugval | Zelfzorgafspraak of hoe verder? |
Actief luisteren
Bij het toepassen van MI is actief luisteren bepalend voor het resultaat. Hierbij luister je naar de werkelijke boodschap die verborgen zit tussen de regels, in gebaren, in pauzes, in de stiltes, in dingen die niet gezegd worden. Zo geef je echte aandacht en kan de ander zijn verhaal kwijt. Bij MI stel je vooral motiverende vragen, vragen die de patiënt tot nadenken zetten. Dit zijn veelal open vragen die de patiënt alle ruimte geven om te vertellen wat hij zelf belangrijk vindt.
Tips van Stijn van Merendonk
- Vermijd de reparatiereflex
“Velen maken dezelfde fout door acuut in de zogenoemde reparatiereflex te schieten. Er is een probleem, je wilt graag helpen en met alle kennis die je hebt, je gaat meteen over tot het geven van de beste adviezen en je komt met een oplossing om zo gedragsverandering te bewerkstelligen”. Dit werkt meestal niet. - Realiseer je dat gedragsverandering een tweestrijd is
Het heeft niet alleen maar voordelen en kan ook voelen als gedoe voor de patiënt. Dat maakt dat patiënten automatisch in de verdediging schieten als je ze aanspreekt op hun poetsgedrag. Van Merendonk: “Weet je wat het bij mij goed deed? Toen mijn mondhygiënist vroeg wat ik de minst fijne momenten vind om te poetsen, reageerde ze daar met begrip op en vroeg hoe belangrijk mijn gebit eigenlijk voor me is. In eerste instantie vond ik het ronduit een beláchelijke vraag. Maar die vraag zette me wel aan het denken.” - Stimuleer ‘verandertaal’
Soms praten patiënten zichzelf van een verandering af door veel te praten over wat er allemaal lastig aan is of waarom het (nog) niet nodig is. Dit noem je ‘behoudtaal’. Het is daarom verstandig om ‘verandertaal’ van de patiënt te stimuleren. Dit is motivatie die komt vanuit de patiënt zelf. Wanneer je dit herkent, is het zaak om daar direct op in te spelen. Dit kun je doen door het stellen van open vragen: “Hoe kun je dingen praktisch aanpassen? Stel dat je 2 keer per dag gaat poetsen in plaats van 1 keer, hoe zou je dat dan aanpakken?” Breng samen de gevolgen en wensen voor nu en in de toekomst in kaart. - Probeer de patiënt zelf te laten denken
Voortbouwend op de vorige tip: neem de tijd om de patiënt zelf tot inzichten te laten komen en herhaal wat de patiënt je heeft verteld.
Online cursus
Op 29 juni 2021 geeft Stijn van Merendonk voor tandartsen, orthodontisten, mondhygiënisten en (preventie)assistenten de online cursus ‘Motiverende Gespreksvoering’ in de KNMT Academy.
(bronnen: KNMT, Gewoon Gaaf)
