Cardioloog Janneke Wittekoek: “Tandartsassistenten kunnen essentiële rol vervullen in voorkomen hart- en vaatziekten”

DOOR: Hedwig Fossen 

Alles wat de mond in gaat, heeft uiteindelijk invloed op de organen in het lichaam. Zo ook op het hart. Wat kan een tandartspraktijk doen om patiënten te leren zuinig te zijn op hun lichaam? En in hoeverre heeft de mondgezondheid invloed op het ontstaan van ziekten zoals hart- en vaatziekten? De Tandartsassistent sprak hierover met dr. Janneke Wittekoek, cardioloog gespecialiseerd in het vrouwenhart. “Je lichaam is een tempeltje, dus wees er zuinig op.” 

Bij binnenkomst in de Heartlife kliniek, de eigen praktijk die Wittekoek in 2013 opzette, valt meteen op hoe rood de boventoon voert op de muren. Boeken van de cardioloog liggen uitgestald op de balie, inclusief een kookboek over gezond eten. Gezonde maaltijden zijn immers onmisbaar als je hartaandoeningen wilt voorkomen. De kliniek, waar zeven vrouwen werkzaam zijn, heeft een ruimte voor de verpleegkundigen, een kantoor voor cardioloog Wittekoek en ruimtes die zijn uitgerust met een hometrainer en ECG-apparaat.

U bent gespecialiseerd in het vrouwenhart. Wat zijn de belangrijkste verschillen met het mannenhart?

Bij vrouwen spelen hormonen een veel belangrijkere rol in het ontstaan van ziekte dan we altijd hebben gedacht. En dat werkt door op alle orgaansystemen. Dat betekent dat een hartaanval bij vrouwen doorgaans een andere oorzaak heeft dan bij mannen. Bij een vrouw vraag ik hoe een eventuele zwangerschap is verlopen en of ze een hoge bloeddruk had tijdens de zwangerschap. Verder is het belangrijk om te weten of ze overgangsklachten heeft en hoe erg die zijn.

Ook loopt het proces van aderverkalking bij vrouwen anders dan bij mannen. Bij mannen zie je vaak dat een bloedvat op één bepaalde plek dichtslibt, bij vrouwen ontstaat de aderverkalking meer verspreid in kleine deeltjes. Daarom is het belangrijk om vrouwen en mannen anders te benaderen.

Die hormonen zijn dus bij vrouwen anders zijn dan mannen. Werkt dat ook door op het gebit?

Ik weet eerlijk gezegd niet of er verschillen zijn in mannen- en vrouwengebitten. Maar ik kan wel zeggen dat de hele geneeskunde genderspecifiek is. Medische onderzoeken richten zich vaak alleen op mannen, want vrouwen worden gezien als ‘ingewikkeld.’ Ze hebben borsten en een andere hormoonhuishouding. Veel kennis over medicatie is daardoor toegespitst op de man, zonder dat we weten wat het effect op vrouwen is.

Door deze vraag ben ik meteen getriggerd om op onderzoek uit te gaan! Zouden heftige hormonale schommelingen bij de vrouw, bijvoorbeeld tijdens de overgang, invloed hebben op de mondgezondheid? Het antwoord is het onderzoeken waard, want hormonen hebben veel invloed op ons lichaam.

Er zijn dus biologische verschillen tussen mannen en vrouwen die invloed hebben op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Zijn er ook verschillen in gedrag tussen mannen en vrouwen, waardoor je een vrouwelijke patiënt anders zou moeten benaderen dan een mannelijke?

Als je psychologieboeken erop naslaat, blijkt er wel een duidelijk verschil in de manier van communiceren. Mannen zijn veel meer ‘to the point’. Ze hebben een duidelijk verhaal van hun klachten. Vrouwen bagatelliseren hun klachten vaak. Ze vertellen bijvoorbeeld dat ze pijn hebben aan hun arm, ‘maar ik heb ook een zware boodschappentas gedragen.’ En ze excuseren zich dat ze je tijd ‘verdoen’, want ze verwachten niks ernstigs te hebben.

Wat hebben mondgezondheid en hart- en vaatziekten eigenlijk met elkaar te maken?

De mond vormt een soort spiegel van de algehele gezondheid. Alles wat de mond ingaat heeft een ongelofelijke impact op andere organen: van roken tot de Magnums die je eet. De bacteriën in de mond worden ook teruggevonden in plaques van aderverkalking. Vrouwen die invullen dat ze parodontitis hebben gehad, hebben een grotere kans op die aderverkalking en daarmee op hart- en vaatziekten. Hoewel het belangrijk is om daarbij te bedenken dat zowel parodontitis als hartaandoeningen gelinkt zijn aan andere risicofactoren, zoals roken en slecht eten.

Een andere link tussen de mond en hart- en vaatziekten is te vinden in de oorzaak van een hartinfarct bij specifiek vrouwen. Mannen krijgen vaak hartklachten door dichtgeslibde bloedvaten. Bij vrouwen ligt de oorzaak vaak in een vernauwing van de bloedvaten rondom het hart. Als je inzoomt op de mechanismes achter vernauwing en verwijding van bloedvaten blijkt dat stikstofoxide (NO) een belangrijke stof is die de bloedvaten doet verwijden. Een patiënt die te weinig NO afgeeft kan dus te maken krijgen met vaatvernauwing rondom het hart.

‘”De mond is een spiegel van de algehele gezondheid”

Wat is de rol van de mond hierin?

Nu blijkt dat de productie van stikstofoxide vaak in de mond zit en dat het gebruik van mondwater in een onderzoek een verstorende werking had op bacteriën in de mond. De bacteriën die tijdens het kauwen nodig waren voor de omzetting naar NO gingen dood door veel gebruik van mondwater. Zodra de patiënt stopte met mondwater gingen de vaten rondom het hart zich weer verwijden. Maar dit is aangetoond bij één patiënt, dus meer onderzoek naar dit verband is nog nodig.

Verder lijkt het me heel interessant om meer te weten te komen over de relatie tussen mondzorg en hartaandoeningen. Parodontitis is het bekendste voorbeeld, maar komt dat nou ook vaker voor bij vrouwen dan bij mannen?

Zouden cardiologen en tandartspraktijken kunnen samenwerken om de gezondheid van patiënten te verbeteren?

Ja, zeker, ik vind dat we als specialisten veel breder en holistischer moeten nadenken. Dan kunnen we onze krachten bundelen om ziekte te voorkomen.

Krachten bundelen? Op wat voor manier?

De tandartspraktijk is een prachtig voorbeeld van effectieve preventie. Eén keer per jaar ga je naar de tandarts voor een controle op gaatjes. Dat is een klein stukje van het menselijk lichaam, maar als daar iets mis is doordat iemand bijvoorbeeld te veel suiker eet, werkt het advies van de tandarts of tandartsassistent om minder suiker te eten ook door op de gezondheid van het hart. Dus hoe meer de patiënt leert dat het allemaal één geheel is, dat alle organen in verbinding staan met elkaar, hoe groter de kans dat deze patiënt ook gezonde keuzes gaat maken. Je lichaam is een tempeltje, dus wees er zuinig op.

Als cardiologen krijgen we de patiënt pas dertig jaar later te zien als er sprake is van een hartinfarct. Wij zijn heel erg aan het ‘dweilen’: problemen oplossen zodra ze zich voordoen. Maar het is veel beter om aan die kraan te draaien.

Het lijkt mij fantastisch als de zorg zo geregeld is dat bij iedereen één keer per jaar zaken worden gemeten zoals suiker, BMI, bloeddruk en cholesterol. In de tandartspraktijk zou dat kunnen, omdat iedereen daar al vanaf jonge leeftijd regelmatig langs gaat. Een soort preventief paramedisch onderzoek waar je voor kan kiezen.

“De tandartspraktijk is een prachtig voorbeeld van effectieve preventie”

Cardioloog Janneke Wittekoek. Foto: Mathijs Vrieze

Wat is de rol van de tandartsassistent in een dergelijke samenwerking?

Tandartsassistenten kunnen een essentiële rol vervullen in het voorkomen van hart- en vaatziekten. Het is al heel mooi als je je als assistent bewust bent wat voor belangrijke rol je speelt in algehele preventie en niet alleen in het voorkomen van gaatjes. Zeker bij kinderen. Je maakt hun hele levensloop mee en ze komen vaker bij de tandartsassistent dan bij welke andere zorgprofessional dan ook. In de ideale wereld zou de tandartspraktijk een perfecte plek zijn om vanuit de mondgezondheid kleine stukjes informatie mee te geven. Kinderen kan je bijvoorbeeld een klein hartje meegeven of wat uitleggen over gezonde voeding.

Als je allerlei waardes gaat meten bij de tandarts gaan mensen zich – misschien onterecht – zorgen maken over hun cholesterol of BMI.

Dat is goed! Dan ben je er op tijd bij. Anders ben je over 30 jaar bij mij met een vat dat dichtzit. Wil je nou effectieve preventie of niet? Maar dit is inderdaad vaak de kritiek die ik krijg. Mijn idee zou de zorg alleen maar extra belasten. Terwijl je, als je op tijd een probleem bij de bron aanpakt, de zorg juist ontlast.

Bent u zelf al een samenwerking aangegaan met tandartspraktijken?

Ik praat veel met een tandartspraktijk hiernaast om samen een praktijk te beginnen. Het blijft nog bij praten, want er zijn geen subsidies, geld of tijd voor. Op dit moment ben ik druk genoeg met mijn eigen praktijk draaiende houden, dus de timing hiervoor moeten we nog vinden. Maar als een organisatie zoiets wil opzetten, ben ik de eerste die de samenwerking aangaat!

Start het gesprek

  1. Beste Janneke..ik zou graag met je in contact komen..het lijkt me prachtig als specialisten handen in elkaar slaan om te erkennen dat rottende tanden en kiezen je hele lichaam ziek maken…ik ben daar slachtoffer van het gekke is dat het niet erkend word

  2. Sorry hoor, maar de tandarts assistente heeft hier een rol? hoe dan? Een assistente is nagenoeg niet geschoold in het herkennen van cardio vasculaire problematiek in combinatie met parodontale problemen.
    De mondhygiënist de specialist op dit gebied wordt niet eens genoemd in dit artikel.
    Shame on you #HedwigFossen

    • Hoi Liesbeth,

      Dank voor je reactie. Zoals in het artikel beschreven staat, speelt de tandartsassistent geen rol in het herkennen van hart- en vaatziekten. Waar de tandartsassistent wél een rol kan spelen, is de preventie ervan. Als tandarts of tandartsassistent heb je bijvoorbeeld als een van de eerste zorgverlener door als iemand te veel suiker eet. Uit speelt de mondhygiëniste hierin ook een rol, dus die had ik nog wel kunnen noemen in het artikel.
      Hopelijk is je vraag hiermee voldoende beantwoord.

      Groet,
      Hedwig

Laat een antwoord achter aan De Tandartsassistent Annuleer reactie

Plaats uw opmerking!
Vul hier uw naam in

Advertentie
Advertentie

Ontvang onze nieuwsbrief!

Schrijf je in en ontvang als eerste het laatste nieuws in je mailbox

Het laatste nieuws